Yenilenebilir Enerji Sertifikaları

Türkiye’de YES uygulamaları gönüllülük esasına dayanmaktadır. Bu kapsamda, ulusal Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti Sistemi (“YEK-G”) ve uluslararası I-REC sistemi kapsamında düzenlenen sertifikalar Türk elektrik piyasasında işlem gören YES türlerini oluşturmaktadır.

YEK-G

2021 yılında uygulanmaya başlanan ve usul ve esasları Elektrik Piyasasında Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti Belgesi Yönetmeliği’nde4 (“Yönetmelik”) belirlenen YEK-G sisteminde, sertifika vermeye yetkili kuruluş Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi’dir (“EPİAŞ”). EPİAŞ, YEK-G belgesinin piyasa katılımcıları arasında alım ve satımının gerçekleştirildiği “Organize YEK-G Piyasası’nı işletme, YEK-G belgelerinin kayıt, ihraç ve itfası görevlerini yerine getirmektedir. Türkiye Elektrik İletim A.Ş. ve ilgili dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler ise, sayaç ölçüm kuruluşları olarak verileri EPİAŞ’a iletmekle görevlidir. Tüm bu süreç ve piyasa işletimi Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun denetimine tabidir.

YEK-G sistemine katılım koşulları aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Yenilenebilir enerjiye dayalı üretim lisansı sahipleri ile tedarik lisansı sahibi kişiler EPİAŞ’a başvurarak “sistem kullanıcısı” olabilmektedirler.
• Üretim lisansı birden çok kaynağa dayalı lisans sahipleri, yalnızca enerji kaynaklarının tamamının yenilenebilir olması kaydıyla Organize YEK-G Piyasası’na katılabilir. Ayrıca, I-REC veya diğer YES piyasalarında aktif kaydı olan lisans sahiplerinin aynı üretim tesisi bakımından, YEK-G Piyasası’na katılımı mümkün değildir.
• Lisanssız elektrik üretimi yapanlar için YEK-G sisteminin kullanıcısı olma imkânı bulunmamaktadır.
• Organize YEK-G Piyasası’na katılım için başvuru yapmak isteyenlerin YEK-G katılım anlaşması ve YEK-G sistemi katılım taahhütnamesini imzalaması ve YEK-G Sistemi ve Organize YEK-G Piyasası İşletim Usul ve Esasları’na5 göre belirlenen teminatlar ve katılım ücreti ödeme gibi mali yükümlülükleri yerine getirmesi gerekmektedir.

EPİAŞ, kayıt işlemlerini takiben YEK-G sistemi kayıt veri tabanında ilgili üretici için bir kullanıcı hesabı oluşturur ve bu hesap ilgili yenilenebilir üretim tesisi ile ilişkilendirilir. Sisteme kaydolan üreticinin başvurusu üzerine EPİAŞ, sayaç ölçüm kuruluşları tarafından belgelendirilmiş ve yenilenebilir her 1 MWh’lik enerji üretimi için 1 adet YEK-G belgesi oluşturarak bu şekilde ihraç edilen YEK-G belgelerini ilgili üreticinin hesabına aktarır.

İhraç edilen YEK-G belgelerinin sistem kullanıcısı üretim ve tedarik lisansı sahipleri tarafından alımı ve satımı mümkündür. Ticarete konu YEK-G belgeleri, elektrik enerjisi ile birlikte veya enerjiden bağımsız olarak sistem kullanıcılarının hesapları arasında transfer edilebilir. Organize YEK-G piyasasında sertifika satın almak isteyen taraf, YEK-G belgelerini kaynak türüne göre tercih edebilir ve bunun sonucunda kaynak bazında fiyatlar belirlenmiş olur. Eşleşilen fiyat üzerinden eşleşme miktarı kadar YEK-G belgesi teslim alma veya teslim etme yükümlülüğü doğuran kontratlar, sürekli ticaret modeline göre, EPİAŞ tarafından işleme açılır. Her bir kontrat için teklifler ayrı ayrı değerlendirilir ve aynı kontrat için verilen tekliflerden en iyi fiyatlı teklif öncelikli olarak eşleştirilir.

Sistem kullanıcıları, YEK-G belgelerine konu yenilenebilir enerji tedarikini doğrulamak için EPİAŞ’a “itfa” bildiriminde bulunur ve ilgili YEK-G belgeleri belirli bir yenilenebilir enerji tüketimi ile ilişkilendirilip bir daha transfere konu olamayacak şekilde EPİAŞ tarafından sonlandırılır. İtfa belgeleri yeşil enerji kullanan nihai tüketiciyle de paylaşılmakta olup tüketicilerin kullandıkları yenilenebilir enerji kaynağı hakkında bilgilendirilmesine Yönetmelik kapsamında “ifşa” adı verilir. Böylece tüketiciler, YEK-G belgesi aracılığıyla ilgili tüketim döneminde yenilenebilir enerji kullandığını iddia, ispat ve garanti edebilir. Tüketiciler, EPİAŞ YEK-G Belgesi Doğrulama Portalı’ndan itfa numarası ile birlikte YEK-G belgelerini doğrulayabilme imkânına sahiptir. YEK-G belgeleri üretim dönemi bitiş tarihinden itibaren 12 ay boyunca geçerli olup bu süre içinde sistem kullanıcısı tarafından itfa edilmezse EPİAŞ tarafından ilga edilerek başka bir işleme konu edilemez.

I-REC

I-REC ise Türkiye’de uygulaması bulunan ve yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretildiğini ispat eden bir uluslararası sertifika sistemidir. Küresel bir sisteme tabi olan I-REC sertifikaları her ülkede yetkili bir kuruluş tarafından düzenlenir ve bu yetkili kuruluşlar Uluslararası Yenilenebilir Enerji Sertifikası Standardı Vakfı tarafından denetlenir. I-REC’ler Türkiye enerji piyasasına 2015 yılında girmiştir ve yetkili kuruluş olarak Foton Yazılım Teknolojileri ve Enerji Danışmanlık Hizmetleri A.Ş. (“Foton A.Ş.”) tarafından verilmektedir. Diğer YES’lere benzer olarak her bir I-REC, yenilenebilir enerji kullanılarak üretilen 1 MWh’lik elektrik enerjisine karşılık gelmektedir.

I-REC sertifikaları düzenlenirken ilk olarak santral kaydı gerçekleştirilir. I-REC sistemine lisanslı veya lisanssız tüm yenilenebilir enerji santrallerinin kayıt olması mümkündür. Sisteme kaydolan üreticiler, üretim ispat belgeleri ile birlikte kredi oluşturma talebinde bulunur. I-REC sertifikaları ise kullanılan kredileri göstermekte olup I-REC sertifikalarının oluşturulması sürecinde santralin elektrik üretim ispatı ile santrallerin kesinleşmiş elektrik üretim verileri kontrol edilmektedir.

I-REC sertifikalarının da YEK-G belgeleri gibi ticareti mümkün olup bunların alım satımı Foton A.Ş. aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Belge alım satımı faaliyetinde bulunmak isteyen üretici, tedarikçi ve tüketicilerin bir “Foton Platform Hesabı” açması gerekmektedir. İhraç edilen sertifikalar üreticinin hesabına aktarılır ve tüketiciler bu sertifikaları görüntüleyebilir ve satın alabilir. Tüketiciler, edindikleri sertifikaları sera gazı emisyonları raporlamalarında kullanabilirler.