Türkiye’de Deniz Üstü Rüzgâr Enerji Santrali Projeleri

Yüksek maliyetler ve finansmana erişim

DRES yatırımları karasal RES yatırımlarına göre yüksek kurulum ve işletme maliyetleri gerektirmektedir. Bu nedenle yatırımcılar açısından en kritik konulardan biri finansman temini olmaktadır. 2020 yılı ve sonrasında mevzuatta yapılan değişikliklerle YEKA ihale ilanlarında tavan fiyatın Türk Lirası üzerinden belirlenmesine ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (“YEKDEM”) ve yerli katkı fiyatlarının da Türk Lirası üzerinden uygulanmasına geçilmiştir.  Çeşitli ayarlamalara tabi olmakla birlikte temel olarak Türk Lirası bazlı bir alım garantisi, projelerin finansman yapılarında yönetilmesi gereken bir kur riskini gündeme getirmektedir. Diğer yandan geçmiş hukuki düzenlemeler DRES ihaleleri bakımından farklılaştırılmış bir başlangıç tavan fiyatı uygulanmasına imkan vermemekte iken 30 Nisan 2023 tarihli Cumhurbaşkanı Kararı ile DRES projeleri bakımından (i) ayrı bir YEKDEM fiyatı (144 TL kuruş/kWh), (ii) ABD Doları cinsinden taban ve tavan fiyatları getirilmiştir (sırasıyla 6,75 ABD Doları-cent/kWh 8,25 ABD Doları-cent/kWh) ve (iii) ayrı bir yerli katkı fiyatı (38,45 TL kuruş/kWh) getirilmiştir.

Yerlilik oranı koşulları

DRES yatırımları bakımından bir diğer kritik konu da YEKA ihalelerindeki yerlilik oranı şartlarıdır. Türkiye’de her ne kadar karasal RES projeleri bakımından sektörde ciddi bir tecrübe birikimi ve know-how ile üretim ve kurulum kapasitesi bulunsa da, aynı durum potansiyel DRES yatırımları bakımından mevcut değildir. Ayrıca yerli üretimi teşvik amacıyla getirilen yüksek yerlilik oranı koşullarının, yurt dışından yabancı ihracat kredi kuruluşlarının garantörlüğünde daha avantajlı koşullarda finansman temini imkânını zorlaştırmak yönünde bir yan etkisi söz konusu olabilmektedir.

İzinler ve ruhsatlar

2018 yılındaki ilk DRES ihalesi ile gündeme gelen bir başka engel de mevzuattaki belirsizlikler olmuştur. Kıyı Kanunu’nda13 Kasım 2018’de yapılan değişiklik ile YEKA’lardaki elektrik üretim santralleri ve enerji iletim hatları da kıyı ve denizde yapılabilecek yapılar kapsamına eklenmiştir. Bununla birlikte DRES projelerine ilişkin özel bir mevzuat bulunmamakta olup yatırım ve işletme bakımından alınması gereken izin ve ruhsatların net olarak belirlenebilmesi yatırımcılar açısından kritik bir konu olmaya devam etmektedir. DRES yatırımlarında öncü ülkelere bakıldığında izin ve lisans konularında denizcilik alanında düzenleyici kuruluşlardan alınması gereken izinlere ilişkin düzenlemeler göze çarpmaktadır. Türkiye’de denizlerin hızlı derinleşen yapısından dolayı DRES’lerin kıyıya yakın alanlarda kurulması gerekeceği göz önünde bulundurulduğunda deniz trafiği, turizm, çevresel etkiler, balıkçılık ve benzeri konular ile etkileşimin de izin ve lisanslar kapsamında ele alınması gerekmektedir. Derin denizlerde kuruluma elverişli yüzer temelli DRES’ler ise özellikle Ege Denizi’nde kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge tartışmalarını gündeme getirmektedir.

Teknik ön hazırlık ve saha çalışmaları

İlk DRES ihalesi ile gündeme gelen bir başka tartışma konusu ise deniz tabanı ve yüzeyine ilişkin olarak teknik ön hazırlık aşamalarının eksikliğidir. DRES yatırımlarında öncü ülkelerde sahaya yönelik ilk çalışmalar kamu tarafından yapılmakta ve bu ülkelerde potansiyel alanların kapsamlı bir “denizde mekânsal planlama” çalışması sonrasında belirlenmektedir. Ancak Türkiye’de henüz deniz alanlarının kullanımına ilişkin olarak bir “denizde mekânsal planlama” çalışması yapılmadığı ve yeterli ölçüm verisi bulunmadığı için, teknik ve ekonomik etütlere ilişkin sorumluluk yatırımcının üzerinde olmaktadır.